Çölyak hastalığı (ya da Gluten Enteropatisi), bağırsaklardaki sindirimi sağlayan villus [tüysü oluşumlar] denilen yapıların bozulmasına sebep olan ve dolayısıyla da yiyeceklerdeki besinin emilmesini engelleyen ve ince bağırsakta hasarlar oluşturan bir sindirim sistemi hastalığıdır. Bu hasara buğday, arpa, çavdar, yulaf gibi tahılların içerisinde bulunan guluten isimli bir protein neden olmaktadır.
Çölyak hastalığı, vücutta immunolojik cevabı tetikleyen çevresel (gluten tüketimi) ve genetik faktörlerin birlikte rol oynaması sonucunda ortaya çıkar. Çölyak hastalığın oluşması için hem genetik yatkınlık hem de çevresel faktör olan glutenli gıdalar tüketmekle kendini gösterir.
Çölyak hastalığı genetik bir hastalıktır. Ailevi kalıtım söz konusudur. Hastalık yaşamının her hangi bir bölümünde ortaya çıkabilmektedir. Çölyak hastalığının literatürde; çocukluk, ergenlik, orta yaş ve yaşlılıkta ortaya çıktığı görülmüştür. Çölyak hastaları glutenden olabildiğince uzak durmalıdırlar.
Glutenin yerini alabilecek ürünler:
Pirinç
Mısır
Nohut
Sorghum (darı)
Greçka (kara buğday)
Amaranth
Quinoa
Teff
Çölyak hastalığında tüketilen özel glutensiz gıda ürünleri:
Glutensiz un
Glutensiz makarna
Glutensiz şehriye
Glutensiz çikolata
Glutensiz kek, kraker
Glutensiz irmik
Glutensiz güllaç
Glutensiz bisküvi
Glutensiz tarhana.
* Ayrıca gluten içermeyen karabuğday (greçka) üretilmekdir.