Gluten intoleransı, buğday, arpa ve çavdar gibi bazı tahıllarda bulunan gluten proteininin sindirilememesiyle ya da bu proteine aşırı hassasiyet göstermesi ile ortaya çıkan bir sağlık sorunudur. Gluten intoleransına sahip olan bireylerin bağırsak sağlığı doğrudan etkilenmekte ve bu durum yaşam kalitelerini etkileyen bir durumdur. Bu yazıda, gluten intoleransını daha iyi anlamanız ve uygun bir beslenme planı oluşturmanız için.rehber niteliğinde ipuçları sunuluyor.
1. Belirtileri Nelerdir?
Gluten intoleransının belirtileri, kişiden kişiye farklılık gösterebilir ancak genellikle şu semptomlar görülür:
Şişkinlik veya aşırı gaz
Karın ağrısı veya hazımsızlık
Kronik yorgunluk ve halsizlik
Baş ağrısı veya migren
Kabızlık veya ishal
Kilo alma
Deride kızarıklık veya kaşıntı
Romatizmal şikayetlerde alevlenme
Hormonal düzensizlik, özellikle tiroid hormonunda değişiklikler görülebilir.
2. Tespiti Nasıl Yapılabilir?
Gluten intoleransının tespit edilebilmesi için bir dizi test ve gözlem yapılması gerekir. Bu süreçte, doğru tanı ve tedavi planı için profesyonel bir sağlık uzmanına başvurmak oldukça önemlidir. İzlenen adımlar ise genellikle şu şekildedir:
1. Doktorunuz tıbbı aile geçmişinizi ve belirtilerinizi değerlendirir.
2. Gluten hassasiyeti veya çölyak hastalığının tespitinde belirli antikorları kontrol etmek için kan testleri yapılır.
3. Gluten intoleransı tespit edildikten sonra Eliminasyon Diyeti ile gluten içeren gıdaları bağırsak florası toparlanana kadar doktorunuzun yönlendirmesi ile belirli bir süre boyunca diyetten çıkarıp belirtilerin azalıp azalmadığı izlenir.
Bu adımlar, gluten intoleransını diğer rahatsızlıklardan ayırt etmek için kritik bir rol oynar.
3. Gluten İçeren Gıdalar Nelerdir?
Gluten, pek çok tahıl ve işlenmiş gıdanın içeriğinde bulunabilir. Kaçınılması gereken temel gluten kaynakları:
Tahıllar: Buğday, arpa, çavdar, siyez ve kontamine yulaf.
İşlenmiş Tahıl Ürünleri: Bulgur, kuskus, makarna, şehriye ve irmik.
Unlu Mamuller: Kek, kurabiye, bisküvi gibi pastane ürünleri.
Ev Yapımı Yiyecekler: Beyaz unla hazırlanan tarhana ve köfte harçları.
İçecekler: Malt kullanılarak üretilen bira ve diğer alkollü içecekler.
Hazır Ürünler: Soslar, salata sosları ve çorba karışımları (gizli gluten içerebilir).
4. Gluten İçermeyen Alternatif Tahıllar Nelerdir?
Glutensiz beslenmeye geçiş, ilk etapta kısıtlayıcı gibi görünse de aslında besleyici ve çeşitli alternatifler sunar. İşte glutensiz beslenmede yer alabilecek tahıllar:
1. Karabuğday (greçka): Yüksek lif içeriği ve protein içeriğiyle besleyici bir bitki bazlı tahıl alternatifidir.
2. Kinoa: Tam protein kaynağı olarak bilinen kinoa, özellikle spor yapanlar ve sağlıklı beslenmek isteyenler için ideal bir tahıldır.
3. Glutensiz Yulaf: Lif bakımından zengin olması sayesinde sindirimi destekler.
4. Kepekli Pirinç ve Siyah Pirinç: Beyaz pirince göre daha düşük glisemik indeks değerine sahiptir ve daha uzun süre tokluk hissi sağlar.
5. Baklagil Makarna Çeşitleri: Mercimek, nohut gibi baklagillerden yapılan makarnalar yüksek protein ve lif içerir.
Not: Beyaz pirinç, mısır ve patates de gluten içermez. Ancak, yüksek glisemik indekse sahip oldukları için kan şekerini hızlı yükseltme potansiyellerine dikkat edilmelidir. Daha az tüketilmesi önerilir.
Glutensiz Un Çeşitleri:
Mercimek ve Nohut Unu: Özellikle tuzlu tarifler için uygundur.
Badem ve Fındık Unu: Sağlıklı yağlar açısından zengindir. Kek ve kurabiye gibi tatlı tariflerde sıklıkla tercih edilir.
Hindistancevizi Unu: Karbonhidrat oranı düşük, lif oranı yüksektir. Glutensiz tariflerde yoğun kıvam sağlar.
Kinoa Unu: Tam protein kaynağı olan bu un, besleyici değeri yüksek tarifler için uygundur.
Karabuğday Unu: Sağlıklı krepler ve ekmek tarifleri için sıkça tercih edilir.
Teff ve Sorgum Unu: Mineral zengini olan bu unlar, özellikle glutensiz ekmek veya kraker yapımında iyi bir alternatiftir.
Son olarak marketlerde satılan glutensiz ürünleri tercih ederken etiketleri dikkatle incelemelisiniz. Özellikle mısır nişastası, rafine şeker ve koruyucu katkı maddeleri içeren paketli ürünlerden kaçınmanız, daha sağlıklı bir seçim yapmanızı sağlar.
Sağlıklı bir glutensiz beslenme için doğal ve işlenmemiş ürünlere yönelmek, besin değeri yüksek alternatifleri tercih etmek önemlidir. Unutmayın, dengeli bir beslenme planı oluştururken çeşitlilik her zaman ön planda olmalıdır. Glutensiz alternatiflere açık olun, vücudunuzu dinleyin ve bağırsak sağlığınızı ön planda tutun. Bu yolculukta, doğru bilgilere sahip olarak daha rahat bir yaşam sürebilirsiniz.
UZM. DYT. YEŞİM SENEM YILMAZ
NATUREL SAĞLIK- HÜSEYİN NAZLIKUL KLİNİĞİ