Obezite

Beden kitle indeksi (BKI), vücut boyutunu ölçmek için kişinin kilosunun boyunun karesine bölünerek hesaplanan bir değerdir.

ABD Kronik Hastalıkları Önleme ve Kontrol Merkezi’ne (CDC) göre yetişkinlerde beden kitle indeksinin 30.0 veya daha üstü olduğu değerler ‘’obezite’’ olarak tanımlanır.

Obezite tip 2 diyabet, kalp hastalığı ve kanser gibi ciddi hastalıklar için yüksek risk oluşturur.

Ancak beden kitle indeksi obeziteye belirlemede tek ölçüt değildir. Beden kitle indeksinin yanı sıra başka ölçümler de gereklidir.

ABD Kronik Hastalıkları Önleme ve Kontrol Merkezi’ne (CDC) göre “Yaş, cinsiyet, etnik köken ve kas kütlesi gibi faktörler BKI ile vücut yağı arasındaki ilişkiyi etkileyebilir. Ayrıca BKI yağ, kas veya kemik kütlesi arasında ayrım yapmaz veya bireyler arasında yağ dağılımına dair herhangi bir gösterge sağlamaz."

Bu sınırlamalara rağmen BKI, kiloyu değerlendirmenin bir yolu olarak yaygın kullanılmaya devam edilmektedir.

Obezite nasıl sınıflandırılır?

Aşağıdaki sınıflandırmalar 20 yaş ve üzeri olan yetişkinler için kullanılır:

Çocukluk çağı obezitesi nedir?

Bir doktorun 2 yaşın üzerindeki bir çocuğu veya obez bir genci teşhis etmesi için beden kitle indeksinin aynı yaştaki ve biyolojik cinsiyetteki insanlar için 95. yüzdelik dilimde olması gerekir:

Obeziteye ne sebep olur?

Vücut dinlenme durumdayken bile yaşamsal fonksiyonlarını devam ettirmek için enerji harcar. Buna ‘’bazal metabolizma hızı’’ denir. Bazal metabolizma hızına ek olarak günlük aktivitelerle ve egzersizle de enerji harcanır. Yiyeceklerle alınan enerji, harcanan bu toplam enerjiden daha fazla olursa bu durum zamanla kilo alımına neden olur.

Ancak kilo alımı her zaman sadece kalori hesabı veya hareketsiz bir yaşam tarzına sahip olmakla ilgili değildir. Bunlar obezitenin nedenleri arasında olsa da kontrol edemeyeceğiniz başka nedenler de olabilir.

Obezitenin yaygın spesifik nedenleri şunlardır:

• Genetik, vücudunuzun yiyecekleri nasıl enerjiye dönüştürdüğünü ve yağın nasıl depolandığını etkileyebilir
• Yaşlanmak, daha az kas kütlesine ve yavaş metabolizma hızına neden olarak kilo alımını kolaylaştırır
• Yeterince uyumamak, sizi daha aç hissettiren ve bazı yüksek kalorili yiyecekleri arzulatan hormonal değişikliklere yol açabilir
• Hamilelik sırasında alınan kilonun kaybedilmesi zor olabilir ve sonunda obeziteye yol açabilir

Bazı sağlık problemleri de kilo alımına neden olabilir ve bu da obeziteye yol açabilir. Bunlar:

• Kadın üreme hormonlarının dengesizliğine neden Polikistik Over Sendromu (PCOS )
• Bağırsak flora bozukluğu ve Candida mantarı
• Doğumda aşırı açlığa neden olan Prader-Willi Sendromu
• Sisteminizde yüksek kortizol seviyelerine (stres hormonu) sahip olmanın neden olduğu bir durum olan Cushing Sendromu
• Tiroid bezinin belirli önemli hormonları yeterince üretmediği bir durum olan hipotiroidizm (yetersiz tiroid)
• Osteoartrit (OA) ve hareketin azalmasına neden olabilecek ağrılar

Obezite nasıl teşhis edilir?

BKI, bir kişinin kilosunun boyuna göre kabaca hesaplanmasıdır.

Fakat vücut yağı ve vücut yağ dağılımının daha doğru ve detaylı ölçümleri de vardır. Bunlar:  

• Biyoelektriksel impedans analizi (BIA) ile yağ oranının tespiti
• Deri kıvrım kalınlığı testleri
• Bel-kalça oranı karşılaştırmaları
• Ultrason, CT ve MRI gibi tarama testleri

Kadınlar için vücut yağ oranının (%) yaşa göre ortalama değerleri:

Erkekler için vücut yağ oranının (%) yaşa göre ortalama değerleri:

Yağ oranınızı BIA yöntemiyle ölçtürebileceğiniz bir cihaza ulaşamıyor olabilirsiniz. Fakat kilo fazlalığını ve obeziteyi tespit etmek için çok kolay ve ucuz bir yöntem var. Mezura yardımıyla bel ve kalçanızı ölçerek oranları değerlendirebilirsiniz.

Doktorunuz ayrıca obezite ile ilgili sağlık risklerini teşhis etmeye yardımcı olacak bazı testler isteyebilir. Bunlar:

• Kolesterol ve glikoz seviyelerini incelemek için kan testleri
• Karaciğer fonksiyon testleri
• Diyabet taraması
• Tiroid testleri
• Elektrokardiyogram (EKG veya EKG) gibi kalp testleri
• Biyoscan ve Reviquant ölçümleri

Bel çevrenizin etrafındaki yağın ölçümü de obezite ile ilgili hastalıklar için riski belirlemede iyi bir öngörücüdür.

Obezitenin komplikasyonları nelerdir?

Obezite, basit bir kilo problemi değildir, birçok hastalığa yol açabilir.

Vücut yağının kasa oranına göre yüksek olması, iç organların yanı sıra kemiklere de baskı uygular. Ayrıca kanser için bir risk faktörü olduğu düşünülen vücuttaki enflamasyonu (iltihabı) da artırır. Obezite ayrıca tip 2 diyabet için önemli bir risk faktörüdür.

Obezite, tedavi edilmediği takdirde yaşamı tehdit edebilecek bir dizi sağlık komplikasyonuyla ilişkilendirilmiştir:

• 2 tip diyabet
• Kalp hastalığı
• Yüksek tansiyon
• Bazı kanser türleri (meme, kolon ve endometriyal)
• Felç
• Safrakesesi rahatsızlığı
• Karaciğer yağlanması
• Yüksek kolesterol
• Uyku apnesi ve diğer solunum problemleri
• Artrit
• Kısırlık

Obezite nasıl tedavi edilir?

Obezseniz ve kilo veremiyorsanız tıbbi yardım almalısınız. Doktor ve beslenme uzmanıyla beraber bütüncül bir yaklaşımla obeziteden kurtulabilirsiniz.

Doktorunuz ve beslenme uzmanınız gerekli yaşam tarzı değişikliklerini yapmak için sizinle birlikte çalışacaktır. Bazen ilaç ve obezite cerrahisi ameliyatları da önerebilirler.

Hangi yaşam tarzı ve davranış değişiklikleri kilo vermeye yardımcı olabilir?

Obezite konusunda destek aldığınız uzmanlar yiyecek seçenekleri konusunda sizi eğitir ve sürdürülebilir, keyif aldığınız sağlıklı bir beslenme planı geliştirmenize yardımcı olur.

Yapılandırılmış bir egzersiz programı ve artırılmış günlük aktivite - haftada 300 dakikaya kadar - gücünüzü, dayanıklılığınızı ve metabolizmanızı geliştirmenize yardımcı olacaktır.

Psikolojik danışmanlık veya destek grupları ayrıca sağlıksız tetikleyicileri belirler ve herhangi bir anksiyete, depresyon veya duygusal yeme sorunlarıyla başa çıkmanıza yardımcı olur.

Yaşam tarzı ve davranış değişiklikleri çocuklar için de tercih edilen kilo verme yöntemleridir.

Kilo kaybı için ilaç reçete edilebilir mi?

Ayrıca doktorunuz yemek yeme ve egzersiz planlarına ek olarak kilo kaybını destekleyen ilaçlar ve gıda takviyeleri de yazabilir. İlaçlar genellikle diğer kilo verme yöntemleri işe yaramadıysa ve obezite ile ilgili sağlık sorunlarına ek olarak 27.0 veya daha yüksek BKI değerine sahipseniz reçete edilir. Reçeteli zayıflama ilaçları ya yağ emilimini engeller ya da iştahı bastırır.

Fakat kesinlikle doktorunuza danışmadan herhangi bir zayıflama ilacı kullanmamalısınız.

Obeziteyi nasıl önleyebilirsiniz?

Son on yılda obezite ve obezite ile ilgili hastalıklarda dramatik bir artış oldu.

Kişisel düzeyde daha sağlıklı yaşam tarzı seçimleri yaparak kilo alımını ve obeziteyi önlemeye yardımcı olabilirsiniz:

• Her gün 20-30 dakika yürüme, yüzme veya bisiklete binme gibi orta düzeyde egzersiz yapmayı hedefleyin.
• Meyve, sebze, tam tahıllar ve yağsız proteinler gibi besleyici yiyecekler seçerek dengeli ve dönüşümlü beslenin.
• Yüksek yağlı, yüksek kalorili yiyecekleri mümkün olduğunca az tüketin.
• Rafine şeker ve karbonhidrattan uzak durun.
• Bağırsak sağlığınıza katkıda bulunacak ev yapımı yoğurt, sirke ve turşu gibi fermente gıdaları beslenmenizde bulundurun.
• Öğün sayısını azaltın.
• Alkol tüketimini sınırlandırın.
• Daha az et, daha fazla sebze tüketin.
• Kilogram başına 40 ml su tüketin.